Gỡ phần mềm độc hại máy tính toàn diện và bảo vệ PC của bạn

Bạn đang lo lắng vì chiếc máy tính bỗng dưng hoạt động bất thường? Có thể là xuất hiện quảng cáo liên tục, máy chạy chậm "ì ạch", hay thậm chí là bị mất quyền kiểm soát? Rất có thể, máy tính của bạn đã bị nhiễm phần mềm độc hại. Phần mềm độc hại (malware) là thuật ngữ chung chỉ các loại phần mềm được tạo ra với mục đích gây hại cho máy tính, đánh cắp thông tin, hoặc phá hoại hệ thống.

Việc gỡ phần mềm độc hại máy tính là một công việc cực kỳ quan trọng để bảo vệ dữ liệu cá nhân, khôi phục hiệu suất và đảm bảo an toàn cho hệ thống của bạn. Đừng lo lắng! Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một hướng dẫn toàn diện, hiệu quả, giúp bạn lấy lại quyền kiểm soát và sự ổn định cho chiếc PC của mình.

Phần mềm độc hại là gì và tại sao chúng lại nguy hiểm?

Trước khi đi vào chi tiết cách loại bỏ, hãy cùng tìm hiểu về các loại phần mềm độc hại phổ biến và mức độ nguy hiểm của chúng:

• Virus: Phần mềm tự nhân bản, lây lan từ máy này sang máy khác và phá hủy dữ liệu hoặc làm hỏng hệ thống.
• Worm: Tương tự virus nhưng có khả năng tự lây lan qua mạng mà không cần tác động của người dùng.
• Trojan (Ngựa thành Troy): Ngụy trang dưới dạng phần mềm hợp pháp để lừa người dùng cài đặt, sau đó mở cửa hậu cho tin tặc truy cập máy tính.
• Spyware (Phần mềm gián điệp): Thu thập thông tin cá nhân (tài khoản, mật khẩu, thói quen duyệt web) mà không có sự cho phép của bạn.
• Adware (Phần mềm quảng cáo): Hiển thị quảng cáo không mong muốn dưới dạng pop-up, banner, hoặc chèn vào trình duyệt web.
• Ransomware (Phần mềm tống tiền): Mã hóa dữ liệu của bạn và yêu cầu một khoản tiền chuộc để giải mã. Đây là một trong những mối đe dọa nguy hiểm nhất hiện nay.
• Rootkit: Ẩn mình rất sâu trong hệ thống, khó phát hiện và cho phép kẻ tấn công kiểm soát máy tính từ xa.
• Keylogger: Ghi lại mọi thao tác gõ phím của bạn, bao gồm tên đăng nhập và mật khẩu.

Tại sao chúng nguy hiểm? Phần mềm độc hại có thể gây ra hàng loạt vấn đề nghiêm trọng:

• Mất dữ liệu: Hủy hoại hoặc mã hóa các tệp quan trọng.
• Đánh cắp thông tin: Lấy cắp tài khoản ngân hàng, thông tin thẻ tín dụng, mật khẩu, và dữ liệu cá nhân.
• Giảm hiệu suất: Khiến máy tính chạy chậm, treo máy, và thường xuyên gặp lỗi.
• Phá hoại hệ thống: Làm hỏng các tệp hệ thống, gây lỗi màn hình xanh, hoặc khiến máy tính không thể khởi động.
• Kiểm soát từ xa: Cho phép kẻ xấu điều khiển máy tính của bạn mà bạn không hề hay biết.

Dấu hiệu nhận biết máy tính bị nhiễm phần mềm độc hại

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu máy tính bị nhiễm giúp bạn gỡ phần mềm độc hại máy tính kịp thời.

• Hiệu suất máy tính giảm đáng kể:

Máy tính chạy rất chậm, thường xuyên bị đơ hoặc treo.

Các ứng dụng mất nhiều thời gian để khởi động.

Quá trình khởi động hoặc tắt máy kéo dài bất thường.

• Xuất hiện nhiều quảng cáo không mong muốn:

Các cửa sổ pop-up quảng cáo tự động bật lên liên tục, ngay cả khi bạn không duyệt web.

Quảng cáo hiển thị trên các trang web mà bình thường không có.

Trang chủ hoặc công cụ tìm kiếm của trình duyệt bị thay đổi mà không có sự cho phép của bạn.

• Thay đổi lạ trong trình duyệt:

Các thanh công cụ mới xuất hiện không rõ nguồn gốc.

Trang chủ bị chuyển hướng sang một trang web lạ.

Không thể truy cập một số trang web nhất định.

• Các chương trình lạ tự động chạy:

Bạn thấy các ứng dụng không quen thuộc tự động mở khi khởi động Windows.

Các chương trình tự động chạy nền và tiêu tốn nhiều tài nguyên hệ thống.

• Tệp tin bị hỏng hoặc mất:

Một số tệp tin cá nhân bị mã hóa, không thể mở.

Các tệp hệ thống bị hỏng, gây lỗi cho Windows.

• Hoạt động mạng bất thường:

Tốc độ mạng chậm một cách khó hiểu.

Lưu lượng mạng tăng cao dù bạn không sử dụng nhiều.

• Phần mềm bảo mật bị vô hiệu hóa:

Phần mềm diệt virus bị tắt, không thể bật lại.

Màn hình với hàng loạt quảng cáo pop-up là dấu hiệu rõ ràng của việc máy tính bị nhiễm adware

Các bước "gỡ phần mềm độc hại máy tính" hiệu quả

Khi đã xác định máy tính của bạn bị nhiễm, hãy thực hiện theo các bước sau để gỡ bỏ phần mềm độc hại trên máy tính một cách triệt để.

Ngắt kết nối mạng

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Ngắt kết nối Wi-Fi hoặc rút cáp Ethernet để ngăn chặn phần mềm độc hại lây lan sang các thiết bị khác trong mạng và ngừng việc gửi dữ liệu ra ngoài.

Khởi động vào chế độ an toàn (safe mode)

Chế độ an toàn chỉ tải các thành phần và driver cần thiết của Windows, giúp vô hiệu hóa hầu hết các phần mềm độc hại đang chạy.

• Trên Windows 10/11:

Nhấn Windows + I để mở Settings.

Chọn System > Recovery (Windows 11) hoặc Update & Security > Recovery (Windows 10).

Trong mục "Advanced startup", nhấp "Restart now".

Khi máy tính khởi động lại, chọn Troubleshoot > Advanced options > Startup Settings > Restart.

Sau khi máy tính khởi động lại lần nữa, nhấn F5 hoặc 5 để vào "Enable Safe Mode with Networking" (Chế độ an toàn có mạng) – nếu bạn cần internet để tải công cụ diệt virus. Hoặc F4 nếu không cần mạng.

• Trên Windows 7:

Khởi động lại máy tính.

Nhấn F8 liên tục trước khi logo Windows xuất hiện.

Chọn "Safe Mode with Networking" từ menu Advanced Boot Options.

 Xóa các tệp tạm thời

Các tệp tạm thời có thể chứa các thành phần của phần mềm độc hại.

• Nhấn Windows + R, gõ %temp% và nhấn Enter.
• Chọn tất cả các tệp và thư mục trong thư mục này (Ctrl + A), sau đó nhấn Shift + Delete để xóa vĩnh viễn. Làm tương tự với temp (chỉ temp không có %) và prefetch. Bỏ qua những tệp mà hệ thống không cho xóa.

 Sử dụng windows security (windows defender)

Windows Security (trước đây là Windows Defender) là công cụ diệt virus miễn phí và mạnh mẽ được tích hợp sẵn trong Windows 10 và 11. Đây là lựa chọn đầu tiên để gỡ bỏ phần mềm độc hại trên máy tính.

Mở Windows Security: Tìm "Windows Security" trong Start Menu hoặc nhấp vào biểu tượng lá chắn ở khay hệ thống.

Chọn "Virus & threat protection" (Bảo vệ virus & mối đe dọa).

Chọn "Scan options" (Tùy chọn quét).

Chọn "Full scan" (Quét toàn bộ) và nhấp "Scan now" (Quét ngay). Quá trình này có thể mất vài giờ. 

Thực hiện quét toàn bộ hệ thống bằng Windows Security để loại bỏ phần mềm độc hại

Sử dụng các phần mềm diệt virus/chống malware uy tín của bên thứ ba

Windows Defender là tốt, nhưng đôi khi bạn cần một công cụ mạnh mẽ hơn để gỡ phần mềm độc hại máy tính chuyên sâu, đặc biệt với các loại malware tinh vi.

• Malwarebytes: Đây là một trong những công cụ chống malware hàng đầu, rất hiệu quả trong việc phát hiện và loại bỏ các mối đe dọa mà phần mềm diệt virus thông thường có thể bỏ qua.

-Tải bản miễn phí từ trang web chính thức (malwarebytes.com).

Cài đặt và chạy quét toàn bộ hệ thống. Xóa hoặc cách ly tất cả những gì nó tìm thấy.

• AdwCleaner: Chuyên dụng để loại bỏ adware, hijacker và các chương trình không mong muốn (PUPs) làm phiền trình duyệt của bạn. Đây là phần mềm diệt virus free cho Win 10 và các phiên bản khác mà bạn nên có.

-Tải về và chạy (không cần cài đặt). Nhấn "Scan" và sau đó "Clean".

• Kaspersky Virus Removal Tool / ESET Online Scanner: Các công cụ quét virus miễn phí, không cần cài đặt đầy đủ phần mềm, rất hữu ích cho việc quét một lần.

Quy trình:

Tải và cài đặt/chạy Malwarebytes.

Thực hiện quét toàn bộ hệ thống.

Loại bỏ tất cả các mối đe dọa được tìm thấy.

Khởi động lại máy tính.

Tiếp tục với AdwCleaner và các công cụ khác nếu cần.

Gỡ bỏ các chương trình không mong muốn trong control panel / settings

Một số phần mềm độc hại, đặc biệt là adware và PUPs, cài đặt dưới dạng các chương trình hợp pháp. Bạn có thể gỡ bỏ phần mềm độc hại trên máy tính này thông qua phần gỡ cài đặt truyền thống.

• Trên Windows 10/11:

Mở Settings (Windows + I).

Chọn "Apps" > "Apps & features".

Duyệt qua danh sách các ứng dụng. Nếu thấy chương trình nào lạ, không rõ nguồn gốc hoặc bạn không nhớ đã cài đặt, hãy nhấp vào nó và chọn "Uninstall" (Gỡ cài đặt).

• Trên Windows 7:

Mở "Control Panel".

Chọn "Programs and Features".

Tìm và gỡ cài đặt bất kỳ chương trình đáng ngờ nào.

Lưu ý:

• Tìm kiếm trên Google tên của các chương trình lạ để xác định chúng có phải là độc hại không.
• Hãy đặc biệt chú ý đến các chương trình mới được cài đặt xung quanh thời điểm máy tính của bạn bắt đầu có vấn đề.
• Có thể sử dụng phần mềm gỡ cài đặt Your Uninstaller hoặc Revo Uninstaller để gỡ bỏ triệt để hơn, bao gồm cả các tệp rác và khóa Registry liên quan.

Sử dụng Your Uninstaller để gỡ bỏ hoàn toàn các phần mềm độc hại và tệp rác còn sót lại

 Reset trình duyệt web

Các phần mềm độc hại thường "tấn công" trình duyệt web của bạn.

• Chrome: Vào Settings > Reset settings > Restore settings to their original defaults.
• Firefox: Vào Help > More troubleshooting information > Refresh Firefox.
• Edge: Vào Settings > Reset settings > Restore settings to their default values.

Đồng thời, kiểm tra và loại bỏ các tiện ích mở rộng (extensions) không mong muốn hoặc đáng ngờ trong trình duyệt của bạn.

Sử dụng các lệnh gỡ phần mềm độc hại trên máy tính (nâng cao)

Trong một số trường hợp, bạn có thể cần sử dụng các lệnh gỡ phần mềm độc hại trên máy tính thông qua Command Prompt hoặc PowerShell để khắc phục triệt để.

• Chạy SFC (System File Checker): Để sửa chữa các tệp hệ thống bị hỏng do malware.

Mở Command Prompt với quyền quản trị viên.

Gõ sfc /scannow và nhấn Enter.

• Chạy DISM (Deployment Image Servicing and Management): Để sửa chữa hình ảnh Windows.

Mở Command Prompt với quyền quản trị viên.

Gõ DISM /Online /Cleanup-Image /RestoreHealth và nhấn Enter.

• Kiểm tra và xóa các tác vụ theo lịch trình (Scheduled Tasks) đáng ngờ: Malware có thể tạo các tác vụ theo lịch trình để tự chạy lại.

Mở Task Scheduler (Tìm trong Start Menu).

Duyệt qua các thư mục "Task Scheduler Library" và "Microsoft > Windows".

Tìm kiếm bất kỳ tác vụ nào có tên lạ, chạy các chương trình không rõ nguồn gốc, hoặc có tần suất chạy bất thường. Nhấp chuột phải và chọn "Delete".

• Kiểm tra các mục khởi động trong Registry Editor (cẩn trọng!): Malware cũng có thể tự thêm vào các khóa khởi động trong Registry.

Nhấn Windows + R, gõ regedit và nhấn Enter.

Điều hướng đến:

• HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Run
• HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Run

Xóa bất kỳ mục nào có tên đáng ngờ hoặc trỏ đến các tệp không rõ nguồn gốc. Luôn sao lưu Registry trước khi chỉnh sửa.

Khôi phục hệ thống (System Restore)

Nếu bạn đã tạo điểm khôi phục hệ thống trước khi máy tính bị nhiễm, đây là một cách hiệu quả để quay ngược thời gian.

Tìm "Create a restore point" (Tạo điểm khôi phục) trong Start Menu và mở nó.

Nhấp vào "System Restore" (Khôi phục hệ thống).

Chọn một điểm khôi phục được tạo trước khi máy tính bị nhiễm và làm theo hướng dẫn. 

Sử dụng tính năng System Restore để đưa máy tính về trạng thái trước khi bị nhiễm độc

Cài đặt lại Windows (Lựa chọn cuối cùng)

Nếu tất cả các phương pháp trên đều thất bại, hoặc bạn muốn đảm bảo máy tính hoàn toàn sạch sẽ, việc cài đặt lại Windows là giải pháp triệt để nhất.

• Trên Windows 10/11: Settings > System > Recovery > "Reset this PC" (Chọn "Remove everything" để xóa sạch dữ liệu và cài đặt mới).
• Sử dụng USB/DVD cài đặt Windows: Đây là cách sạch nhất, xóa toàn bộ ổ đĩa và cài đặt Windows từ đầu. Đảm bảo sao lưu tất cả dữ liệu quan trọng trước khi thực hiện.

Phòng ngừa phần mềm độc hại: Bảo vệ máy tính của bạn

Sau khi đã gỡ phần mềm độc hại máy tính thành công, điều quan trọng là phải có các biện pháp phòng ngừa để tránh tái nhiễm.

• Cài đặt phần mềm diệt virus/chống malware uy tín: Luôn bật và cập nhật thường xuyên. Windows Security là một lựa chọn tốt, nhưng bạn có thể cân nhắc các giải pháp trả phí như Kaspersky, Bitdefender, Norton để có lớp bảo vệ mạnh mẽ hơn.
• Cập nhật hệ điều hành và phần mềm thường xuyên: Luôn giữ Windows, trình duyệt web và các ứng dụng khác được cập nhật bản mới nhất để vá các lỗ hổng bảo mật.
• Thận trọng khi mở email và tải tệp: Không mở các tệp đính kèm hoặc nhấp vào liên kết từ email không rõ nguồn gốc hoặc đáng ngờ.
• Chỉ tải phần mềm từ nguồn đáng tin cậy: Tránh tải phần mềm từ các trang web không chính thức hoặc nghi ngờ.
• Sử dụng mật khẩu mạnh và duy nhất: Đặc biệt cho các tài khoản quan trọng. Cân nhắc sử dụng trình quản lý mật khẩu.
• Bật tường lửa (Firewall): Đảm bảo tường lửa Windows hoặc tường lửa của bên thứ ba luôn được bật để kiểm soát lưu lượng truy cập mạng.
• Sao lưu dữ liệu thường xuyên: Luôn sao lưu các tệp quan trọng của bạn lên đám mây hoặc ổ cứng ngoài để tránh mất mát nếu máy tính bị tấn công.
• Sử dụng tài khoản người dùng chuẩn thay vì tài khoản quản trị viên: Hạn chế các tác vụ hàng ngày bằng tài khoản quản trị viên để giảm thiểu rủi ro khi bị nhiễm.
• Cẩn trọng với USB/thiết bị lưu trữ ngoại vi: Quét virus bất kỳ thiết bị USB nào trước khi mở các tệp bên trong.

Kết luận 

Việc gỡ phần mềm độc hại máy tính là một quá trình cần sự kiên nhẫn và cẩn trọng, nhưng nó hoàn toàn nằm trong tầm tay của bạn. Bằng cách làm theo các bước hướng dẫn chi tiết trong bài viết này, bạn có thể tự tin gỡ bỏ phần mềm độc hại trên máy tính của mình, khôi phục hiệu suất và đảm bảo an toàn cho dữ liệu cá nhân.

Hãy nhớ rằng, phòng bệnh hơn chữa bệnh. Duy trì một thói quen bảo mật tốt và cập nhật kiến thức về các mối đe dọa mạng là cách tốt nhất để bảo vệ chiếc PC của bạn khỏi những phần mềm độc hại nguy hiểm. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào hoặc cần trợ giúp thêm, đừng ngần ngại để lại bình luận bên dưới nhé!