Cách dùng Windows Defender bảo vệ PC hiệu quả từ A đến Z

Trong thế giới số đầy rẫy mối đe dọa, việc bảo vệ máy tính khỏi virus, mã độc là điều không thể thiếu. May mắn thay, Microsoft đã tích hợp sẵn Windows Defender (nay là Microsoft Defender Antivirus) trên Windows 10 và 11, cung cấp một lớp bảo vệ cơ bản nhưng khá mạnh mẽ. Nhưng liệu bạn đã biết cách dùng Windows Defender hiệu quả nhất? Windows Defender có tốt không so với các phần mềm trả phí? Và làm thế nào để sử dụng Windows Defender đúng cách? Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn chi tiết từng bước.

Windows Defender là gì và vai trò của nó?

Trước khi đi sâu vào cách dùng Windows Defender, hãy cùng tìm hiểu về công cụ bảo mật này và tầm quan trọng của nó.

Windows Defender (Microsoft Defender Antivirus) là phần mềm diệt virus và chống mã độc tích hợp sẵn trong hệ điều hành Windows của Microsoft. Nó được thiết kế để cung cấp lớp bảo vệ cơ bản theo thời gian thực cho máy tính của bạn, chống lại các mối đe dọa phổ biến như virus, phần mềm độc hại (malware), phần mềm gián điệp (spyware) và các mối đe dọa trực tuyến khác.

Vai trò chính của Windows Defender:

• Bảo vệ thời gian thực: Quét và giám sát các tệp, ứng dụng, tiến trình đang chạy trên hệ thống để phát hiện và ngăn chặn mã độc ngay lập tức.
• Quét virus theo yêu cầu: Cho phép người dùng quét toàn bộ hệ thống hoặc các thư mục cụ thể bất cứ lúc nào.
• Cập nhật liên tục: Nhận các bản cập nhật định nghĩa virus từ Microsoft để chống lại các mối đe dọa mới nhất.
• Tích hợp sâu vào hệ thống: Là một phần của Windows, nó hoạt động mượt mà, ít gây xung đột với các phần mềm khác và không làm nặng máy quá mức.

Việc hiểu rõ Windows Defender là gì giúp bạn nhận ra rằng đây là một công cụ bảo mật quan trọng, sẵn có mà không cần phải trả thêm phí.

Cách dùng Windows Defender: Kích hoạt và cấu hình cơ bản

Để sử dụng Windows Defender hiệu quả, bạn cần biết cách bật Windows Defender Win 10 và Windows 11, cũng như các tùy chỉnh cơ bản.

1. Cách bật Windows Defender Win 10 / Win 11

Trong hầu hết các trường hợp, Windows Defender được bật mặc định khi bạn cài đặt Windows hoặc khi không có phần mềm diệt virus bên thứ ba nào được cài đặt.

• Kiểm tra trạng thái:

Mở Start Menu, gõ "Windows Security" và nhấn Enter.

Trong cửa sổ Windows Security, bạn sẽ thấy một tổng quan về trạng thái bảo mật của mình. Nếu có dấu tích màu xanh lá cây bên cạnh "Virus & threat protection" (Bảo vệ khỏi virus và mối đe dọa), nghĩa là Windows Defender đang hoạt động.

• Cách bật Windows Defender Win 10 / 11 thủ công (nếu bị tắt):

Nếu Windows Defender bị tắt (ví dụ: do bạn đã cài đặt một phần mềm diệt virus khác và sau đó gỡ bỏ nó mà không bật lại Defender), bạn sẽ thấy thông báo màu đỏ hoặc vàng.

Nhấn vào "Virus & threat protection" (Bảo vệ khỏi virus và mối đe dọa).

Trong mục "Virus & threat protection settings" (Cài đặt bảo vệ khỏi virus và mối đe dọa), nhấn "Manage settings" (Quản lý cài đặt).

Đảm bảo rằng "Real-time protection" (Bảo vệ thời gian thực) được bật. Nếu nó bị tắt, hãy bật lại.

Lưu ý: Nếu bạn đang dùng phần mềm diệt virus bên thứ ba, Windows Defender thường sẽ tự động tắt để tránh xung đột.

2. Cách quét virus bằng Windows Defender

Thực hiện quét virus định kỳ là một phần quan trọng của cách dùng Windows Defender hiệu quả.

• Quét nhanh (Quick scan):

Mở Windows Security > Virus & threat protection.

Nhấn vào nút "Quick scan" (Quét nhanh).

Quét nhanh chỉ kiểm tra các khu vực phổ biến mà virus thường ẩn náu. Phù hợp cho việc kiểm tra định kỳ hàng ngày/tuần.

• Quét đầy đủ (Full scan):

Trong mục Virus & threat protection, nhấn "Scan options" (Tùy chọn quét).

Chọn "Full scan" (Quét đầy đủ).

Quét đầy đủ sẽ kiểm tra mọi tệp và chương trình trên ổ cứng của bạn. Quá trình này mất nhiều thời gian hơn nhưng mang lại sự bảo vệ toàn diện nhất. Nên thực hiện hàng tháng hoặc khi bạn nghi ngờ máy tính bị nhiễm virus.

• Quét tùy chỉnh (Custom scan):

Trong "Scan options", chọn "Custom scan".

Nhấn "Scan now" và chọn các thư mục, ổ đĩa cụ thể mà bạn muốn quét. Hữu ích khi bạn chỉ muốn kiểm tra một số nơi nhất định.

• Quét ngoại tuyến (Microsoft Defender Offline scan):

Trong "Scan options", chọn "Microsoft Defender Offline scan".

Đây là tùy chọn quét sâu hơn, máy tính sẽ khởi động lại và quét trước khi Windows khởi động đầy đủ. Rất hiệu quả để loại bỏ các mối đe dọa khó chịu hoặc rootkit.

Windows Defender có tốt không? Đánh giá hiệu quả bảo vệ

Câu hỏi Windows Defender có tốt không là một trong những thắc mắc lớn nhất của người dùng. Trong những năm gần đây, Windows Defender đã có những cải tiến vượt bậc và được đánh giá cao bởi các tổ chức kiểm định độc lập.

Ưu điểm nổi bật của Windows Defender

• Bảo vệ mạnh mẽ: Các phòng thí nghiệm độc lập như AV-Test và AV-Comparatives thường xuyên xếp hạng Windows Defender ngang hàng hoặc thậm chí vượt trội hơn một số phần mềm diệt virus trả phí về khả năng phát hiện và chặn mã độc.
• Hoàn toàn miễn phí: Bạn không cần phải trả bất kỳ chi phí nào để có được một lớp bảo vệ cơ bản và đáng tin cậy. Đây là một lợi thế lớn so với các phần mềm diệt virus tốt nhất hiện nay cần trả phí.
• Tích hợp sâu vào hệ thống: Là một phần của Windows, nó hoạt động mượt mà, ít gây xung đột hệ thống và không làm chậm máy quá mức.
• Cập nhật tự động: Microsoft thường xuyên phát hành các bản cập nhật định nghĩa virus và vá lỗi bảo mật, đảm bảo bạn luôn được bảo vệ trước các mối đe dọa mới nhất.
• Dễ sử dụng: Giao diện trực quan và các tùy chọn được sắp xếp hợp lý.

Nhược điểm và hạn chế

Mặc dù Windows Defender có tốt không đã được khẳng định, nó vẫn có một số hạn chế so với các bộ bảo mật internet toàn diện:

• Thiếu các tính năng nâng cao: Windows Defender không bao gồm các tính năng như VPN tích hợp, quản lý mật khẩu, kiểm soát phụ huynh, bảo vệ giao dịch ngân hàng, hoặc các công cụ tối ưu hóa hệ thống (những tính năng thường có trong các gói bảo mật trả phí).
• Bảo vệ ransomware chưa tối ưu: Mặc dù có tính năng "Controlled folder access" (Truy cập thư mục được kiểm soát) để chống ransomware, nhưng nhìn chung vẫn chưa mạnh bằng các giải pháp chuyên dụng.
• Ít tùy chỉnh: Các tùy chọn cấu hình không đa dạng bằng các phần mềm diệt virus của bên thứ ba.
• Có thể gây xung đột với phần mềm khác: Dù hiếm, đôi khi vẫn có thể xảy ra xung đột nếu bạn cố gắng chạy song song với một phần mềm diệt virus khác.

Cách sử dụng Windows Defender hiệu quả hơn: Các tính năng nâng cao

Ngoài việc quét virus, cách dùng Windows Defender hiệu quả còn nằm ở việc khai thác các tính năng bảo mật khác của nó.

1. Tường lửa Windows Defender (Windows Defender Firewall)

Tường lửa là một lớp bảo vệ quan trọng giúp kiểm soát lưu lượng mạng vào và ra máy tính của bạn, ngăn chặn các truy cập trái phép.

• Cách truy cập: Mở Windows Security > Firewall & network protection (Tường lửa & bảo vệ mạng).
• Kiểm soát ứng dụng: Bạn có thể cho phép hoặc chặn các ứng dụng truy cập internet, giúp bạn kiểm soát hoàn toàn các kết nối mạng.
• Mẹo dùng hiệu quả: Đảm bảo tường lửa luôn được bật cho tất cả các loại mạng (mạng miền, mạng riêng, mạng công cộng). Khi cài đặt một ứng dụng mới, hãy chú ý các thông báo của tường lửa để cho phép hoặc chặn kết nối nếu cần.

2. Kiểm soát ứng dụng và trình duyệt (App & browser control)

Tính năng này giúp bảo vệ máy tính của bạn khỏi các ứng dụng, tệp tin và trang web độc hại.

• Cách truy cập: Mở Windows Security > App & browser control.
• SmartScreen: Bảo vệ bạn khi duyệt web, kiểm tra các ứng dụng và tệp tải xuống để phát hiện phần mềm độc hại tiềm ẩn.
• Exploit Protection: Bảo vệ thiết bị khỏi các cuộc tấn công khai thác lỗ hổng bảo mật.
• Mẹo dùng hiệu quả: Luôn bật SmartScreen và Exploit Protection để có lớp bảo vệ chủ động.

3. Thêm ngoại lệ (Exclusions)

Đôi khi, Windows Defender có thể nhầm lẫn một số chương trình hợp lệ là mối đe dọa và chặn chúng. Bạn có thể thêm các tệp, thư mục hoặc loại tệp nhất định vào danh sách ngoại lệ.

• Cách thêm ngoại lệ: Mở Windows Security > Virus & threat protection > Manage settings (trong Virus & threat protection settings) > Add or remove exclusions (Thêm hoặc loại bỏ loại trừ).
• Lưu ý: Chỉ thêm ngoại lệ cho các tệp hoặc chương trình mà bạn thực sự tin tưởng. Thêm quá nhiều ngoại lệ có thể làm giảm hiệu quả bảo vệ của Windows Defender.

4. Cập nhật Windows Defender thủ công

Mặc dù Windows Defender tự động cập nhật, bạn có thể kiểm tra và cập nhật thủ công nếu cần.

• Cách cập nhật: Mở Windows Security > Virus & threat protection > Virus & threat protection updates (Cập nhật bảo vệ khỏi virus và mối đe dọa) > Check for updates (Kiểm tra bản cập nhật).
• Mẹo dùng hiệu quả: Thực hiện cập nhật Windows Defender thủ công khi bạn thấy có thông báo lỗi hoặc khi bạn vừa phát hiện một mối đe dọa mới.

Nên dùng Windows Defender hay cài thêm phần mềm diệt virus khác?

Đây là câu hỏi mà nhiều người dùng băn khoăn. Windows Defender có tốt không để đứng một mình, hay có nên dùng Windows Defender kết hợp với phần mềm khác?

• Nếu bạn là người dùng phổ thông, ít truy cập các trang web nguy hiểm:

Windows Defender đã đủ tốt để bảo vệ máy tính của bạn. Nó cung cấp lớp bảo vệ cơ bản vững chắc mà không cần tốn thêm chi phí. Tuy nhiên, hãy luôn duyệt web cẩn thận và sao lưu dữ liệu quan trọng.

• Nếu bạn là người dùng cao cấp, thường xuyên truy cập các trang web có rủi ro cao, hoặc xử lý dữ liệu nhạy cảm:

Bạn nên cân nhắc mua một phần mềm diệt virus tốt nhất của bên thứ ba (như Bitdefender, Norton, Kaspersky). Các phần mềm này thường cung cấp bảo vệ đa lớp mạnh mẽ hơn (đặc biệt là chống ransomware), nhiều tính năng bổ sung hữu ích và hỗ trợ khách hàng chuyên nghiệp.

Khi cài đặt phần mềm diệt virus bên thứ ba, Windows Defender thường sẽ tự động tắt để tránh xung đột.

Kết luận

Cách dùng Windows Defender hiệu quả không chỉ dừng lại ở việc bật nó mà còn ở việc hiểu và tận dụng các tính năng bảo mật khác của nó. Windows Defender có tốt không? Chắc chắn là có, đặc biệt là với vai trò là một phần mềm diệt virus miễn phí và tích hợp sẵn. Nó cung cấp một lớp bảo vệ cơ bản mạnh mẽ và đáng tin cậy cho hầu hết người dùng.

Tuy nhiên, nếu bạn cần một bộ bảo mật toàn diện hơn với nhiều tính năng nâng cao, các giải pháp trả phí của bên thứ ba vẫn là lựa chọn hàng đầu. Dù chọn giải pháp nào, điều quan trọng nhất là bạn phải luôn cập nhật Windows Defender và hệ điều hành của mình thường xuyên, cùng với thói quen duyệt web an toàn để bảo vệ chiếc PC thân yêu của mình khỏi các mối đe dọa trên internet.